HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ (TECİLİ)

Hapis cezasının ertelenmesi, işlediği bir suçtan dolayı mahkûm edilen suçluya verilen hapis cezasının yerine getirilmesinin belli bir süre için ertelenmesi ve bu erteleme süresi içinde yeniden suç işlenmemesi halinde cezanın infaz edilmiş sayılmasıdır.

Ertelemenin birinci şartı, kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemesidir. İkinci şart, yargılama sonucu verilen cezanın iki yıl veya daha az süreli hapis cezası olmasıdır. Bir diğer şart da kişinin tekrar suç işlemeyeceğine dair mahkemede bir kanaatin oluşmasıdır. Son olarak TCK, hakimin takdirine bağlı bir şart olarak suç ile oluşan zararın giderilmesini düzenlemiştir.

Erteleme kararı verilmesiyle bir denetim (deneme) süresi belirlenir ve bu sürenin sonuna kadar hapis cezasının infazı ertelenir. Belirlenen denetim süresi bir yıldan az, üç yıldan fazla olamaz. Ayrıca bu süre mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz. Mahkeme bu denetim süresi içinde kişiye bir takım yükümlülükler yükleyebilir. Bu yükümlülükler şunlardır: Bir meslek veya sanat sahibi olmayan kişinin bu amaçla bir eğitim programına alınması, meslek veya sanat sahibi kişinin aynı meslek ve sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığı çalıştırılması, 18 yaşından küçük kişilerin bir meslek veya sanat edinmesi için gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesi.

Kişi, denetim süresi içinde kendisine yüklenen yükümlülüklere hakimin uyarısına rağmen uymamakta ısrar ederse ertelenen hapis cezasının kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.

Kişinin denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlediği durumda yine erteleme kararı düşer ve ertelenen hapis cezasının kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir. ‘Kasten’ olmayan, yani taksirli bir suç işlemenin erteleme kararına bir etkisi olmaz, yani bu durumda denetim süresi devam eder.

Denetim süresi suç işlemeden ve yükümlülüklere uyarak, yani iyi halle geçirildiği takdirde kişinin hapis cezası infaz edilmiş sayılır.

Cezanın infaz edilmiş sayılması mahkûmiyeti ortadan kaldırmaz. Dolayısıyla erteleme kararı sonrası cezası infaz edilmiş sayılan suç adli sicile işlenir.

HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB)

Yargılaması yapılan sanık hakkında kurulan hükmün bir takım şartların gerçekleşmesiyle geri bırakılması yani ertelenmesine hükmün açıklanmasının geri bırakılması denir. Bu durumda kurulan hüküm sanık için henüz bir hukuki sonuç doğurmaz.

HAGB kararı verilmesinin şartları şu şekildedir: Yapılan yargılama sonucunda hükmolunan ceza 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası olmalıdır.

Sanık daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı mahkûm edilmemiş olmalıdır. Burada sanığın yalnızca hapis değil, hiçbir adli cezaya mahkûm edilmemiş olması gerekir. Mahkemece sanığın yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılmalıdır. Mağdurun veya kamunun uğradığı zarar, iade veya tazmin yoluyla giderilmelidir.

HAGB kararı sanığın kabulüne bağlıdır. Sanığın kabul etmemesi durumunda mahkeme HAGB kararı veremez.

Kovuşturma evresinde uzlaşma halinde de hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

HAGB kararından sonra sanık 5 yıl süre ile denetim süresine tabi tutulur.

Denetim süresi içinde yeni bir suç işlenirse ya da yüklenen yükümlülüklere aykırı davranılırsa mahkeme, açıklanmasını ertelediği hükmü açıklar. Fakat mahkeme sanığın durumunu değerlendirerek yeni bir mahkûmiyet hükmü de kurabilir.

Denetim süresi boyunca kasıtlı yeni bir suç işlenmediyse ve yüklenen yükümlülüklere aykırı davranılmadıysa açıklanması ertelenen hüküm ortadan kaldırılır ve dava düşer.

HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ İLE HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI ARASINDAKİ FARKLAR

·     Hapis cezasının ertelenmesi kararı 2 seneye kadar hapis cezası için verilebilirken HAGB kararı 2 seneye kadar hapis ve adli para cezaları için verilebilir.

·   Hapis cezasının ertelenmesi kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemesi şartına bağlı iken HAGB kararı kişinin daha önce süresi önemli olmaksızın kasıtlı bir suçtan dolayı mahkûm edilmemesi şartına bağlıdır.

·     Hapis cezasının ertelenmesinde mahkemece belirlenecek denetim süresi 1 ila 3 yıl arasında iken HAGB’de ise sanığın tabi tutulacağı denetim süresi 5 yıldır.

·     Hapis cezasının ertelenmesinde mağdur veya kamunun uğradığı zararı giderme şartı mahkemenin takdirine bırakılmış iken HAGB’de zararın giderilmesi zorunludur.

·    Ertelemenin şartları gerçekleştiği takdirde, mahkeme talep olmasa da resen erteleme kararı verebilir. Sanığın talebi ya da onayı gerekmez. HAGB kararı ise sanığın onayına bağlıdır.

·     Hapis cezasının ertelenmesinde sanık hakkında bir mahkûmiyet hükmü kurulduğu için bu hüküm sanığın adli siciline işlenir. HAGB’de ise hükmün açıklanması ertelendiğinden bu durum adli sicile değil, kendine mahsus bir sicile işlenir. 5 yıl geçtikten sonra sicildeki bu kayıt silinir ve HAGB kararının tüm sonuçları ortadan kalkar.

·   Hapis cezasının ertelenmesinde, memur olmaya ya da memuriyetin devamına engel nitelikte bir hapis cezasına ilişkin erteleme kararı verilirse ortada bir mahkûmiyet olduğu için bu durum memuriyete engel teşkil eder. Memur olmaya ya da memuriyetin devamına engel bir hapis cezası hükmünün, HAGB kararıyla geri bırakılmasında ise bir mahkûmiyet hükmünden söz edilemeyeceğinden bu durum memuriyete engel teşkil etmez.